Wat is de overeenkomst tussen een olifant, een dame & een theezakje?

Tekenen naar waarneming

Zojuist krijg ik een appje van twee collega’s die hard aan het werk zijn in Artis. Hun doel: “Olifantjes tekenen”.  Bijzonder of noem het toevallig, ben ik op hetzelfde moment aan het schrijven in mijn blog over het  feest wat men ook wel model tekenen noemt (Natuurlijk moet ik toegeven dat het bij mij al gauw feest is, wanneer er schilderen of tekenen bij komt kijken 🙂 ).

Zelf heb ik het voorrecht om regelmatig aan te schuiven bij een groep kunstenaars, waarbij we gezamenlijk een model inhuren. Door de blessure van het afgelopen jaar heb ik al een langere tijd deze leerzame avonden aan mij voorbij moeten laten gaan. In december durfde ik het eindelijk weer aan om te kijken wat de mogelijkheden waren.

Terug naar de basis

Juist door de beperking aan mijn schouder/arm word ik gedwongen om andere manieren te gaan zoeken, om toch voor elkaar te krijgen wat ik wil. Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn door terug te gaan naar de basis: potlood & papier.

En wat schets mij verbazing, ik vind het een heerlijk, zelfs een bevrijdende ervaring. Niet “de druk” om in kort tijdsbestek een “perfect” schilderij neer te zetten. Perfect in de vorm van menging van kleur, vorm, sfeer & kleurtoon. Daarnaast moet het natuurlijk ook nog een spannend werk worden. Het liefst verkoopklaar …..

De intentie bij tekenen voelt totaal anders. Schilderen doe ik van uit mijn buik (ja wel 🙂 ). Hiermee bedoel ik dat ik stevig moet staan, met mijn gewicht verdeeld over mijn beide voeten. Rechte rug en dan als een dirigent mijn penseel losjes in de hand. Tegelijkertijd zoeken mijn ogen de weg naar de plek alwaar de verf zich zou moeten versmelten met het doek. En ja, dat gaat nu net even niet met mijn schouder. Vreemd maar waar, mijn arm wordt dan te zwaar (Ooit al eens afgevraagd hoe zwaar je arm is? Zie deze heerlijke discussie over gewichtsbepaling van je arm – blijkt niet eenvoudig.) Maar goed, dit terzijde. 

Terug naar het potlood en papier. Zelfs door dit te benoemen in mijn tekst merk ik al dat ik rustiger typ dan tijdens de alinea hierboven.

Perfecte weersomstandigheden

Vrijdagavond, de avond waarop een sessie was gepland. Hier in Katwijk aan Zee was het lawaaierig. De storm had besloten om duidelijk zijn aanwezigheid te laten blijken. Daarnaast waren er veelvuldig koude regenbuien. Kortom de juiste weersomstandigheden om binnen aan de slag te gaan.

Het atelier waar we deze avond zouden gaan werken bevind zich in Noordwijk. Wandelend door de straten, naarstig op zoek naar visuele herkenning van de omgeving, om te verhullen dat het huisnummer mij wederom was ontschoten. Wat mij opviel tijdens mijn zoektocht, was de stilte. Het is mij al vaker opgevallen dat lopen tussen huizen een goede ondergrond blijkt te zijn, om de rust tot uiting te laten komen. Tijdstip zal hierin vast ook een belangrijke rol spelen. Het vertoeven in deze  kalme sfeer in combinatie met de donkere mantel van de vroege avond, was een prettige tussenfase voor wat zou gaan komen. 

Bij binnenkomst in het atelier werd ik verwelkomd door fel tl-licht vermengd met  de geur van koffie. Na de warme begroeting en het verwerken  van de vele dansende woorden in de knusse ruimte, kwam het moment nader waarvoor we ons allen hier hadden verzameld.

Het model

Het zeer ervaren en kundige model “Henriëtte”, begon de voor haar beschikbare plek te bestuderen en te overwegen hoe zij zich zou gaan tonen. Haar verandering van beweging was een weliswaar geluidloos, doch tegelijkertijd duidelijk signaal voor de kunstenaars om ook aandacht aan hun werkplek te gaan besteden.

De uitdaging bij een modelsessie is dat elke kunstenaar de beste plek zoekt om het onderwerp goed te kunnen aanschouwen. Door de bevlogenheid voor de kunsten kunnen daardoor soms de sociale vaardigheden even voor het moment zijn verdwenen, waardoor je mensen soms op een geheel andere wijze leert kennen. In de vrijdagavondgroepssamenstelling is “democratie” vaak aanwezig, (hoewel er ook enkele tegenstanders van deze werkwijze zijn te vinden 🙂 ).

Op het moment dat Henriette haar plek inneemt, is zij “in charge”. Haar overduidelijke ervaring blijkt vooral in hoe zij haar lichaamshouding aan durft te nemen. Geen schroom, zij staat voor wie zij is. Krachtig, sierlijk & stil. Verstilt in uitstraling en indrukwekkend hoe onbewogen deze dame haar pose aan kan houden. Zij heeft de gave om de tijd letterlijk stil te laten staan.

De transformatie

In de daaropvolgende momenten veranderd het model (met alle respect) in een object. Eerst eens kijken wat ik allemaal zie?! De rumoer om mee heen vervaagt, ik focus me op het model. De dame, diegene die huist in het lichaam is verdwenen. Mijn ogen ontdekken telkens een nieuw stukje van  het “onderwerp” voor dat moment. Lijnen, vormen, vlekken plus subtiele kleurverschillen blijven over als aandachtspunten. Op zoek naar een begin. Wat valt mij het meest op? Waar ga ik beginnen?

Toen werd het stil

Ik zie stilte en tegelijkertijd zie ik een zachtheid. Zachtheid in haar huid die ik wil vatten met mijn potlood. De punt van mijn potlood is nog iets stug. Voor deze schets gebruik ik vulpotloden. Bij de eerste lijnen is het ongemerkt aftasten hoe ik mijn potlood het beste vast kan houden, zodat de punt met mij meewerkt. Verder vergeet ik mijn potlood. Mijn ogen doen vooral het werk. Op onderzoek naar lijnen, punten van herkenning. Punten welke in het verlengde van de vorige punten liggen. Een ontdekkingstocht en deze te vatten op het papier wat zich in het warme licht van de gloeilamp nog enigszins zichtbaar is.

Er is verschil in tempo in het zetten van de lijnen op het papier. Er zijn verandering in de druk op het potlood. Zien wat er op het papier verschijnt. Langer kijken naar de lijnen die er toedoen. Een abstract spel wat ontstaat van het kuiltje in de hals naar de schaduw onder het sleutelbeen. Zacht kabbelend ontstaat het glooiende verschil in diepte op de plek die de meeste mensen gemakshalve “spierbal” noemen.

In het proces is de spanning voelbaar. Adrenaline en focus in samenspraak met elkaar. Zo nu en dan gekreun en gesteun van de andere deelnemers hoorbaar, waardoor je je ineens weer realiseer dat er een omgeving is.  

Weer thuis

De tijd vliegt voorbij. Voordat je het beseft is het moment aangebroken om weer huiswaarts te keren.

Thuisgekomen heb ik eerst ruimte in tijd nodig om de adrenaline te laten zakken. Zodra deze wijkt is er ruimte voor de oorverdovende vermoeidheid welke is ontstaat door de opperste concentratie tijdens het werken.

Weer terug in de grenzeloosheid van het on-gefocust zijn. Nog nakauwend geniet ik van het kijken naar de getuigenissen van de avond in de schetsen. Me voor de zoveelste keer weer realiserend het belang van tekenen naar werkelijkheid. Zelf keuzes maken in de lijnen die ik vind die er toe doen. 

Het theezakje

Wat heeft het theezakje hiermee van doen? Niet iedereen heeft de luxe om zelf een model te huren. En het goedbedoelde aanbod van partner om model te zitten werkt vaak niet. Wie kan er tegenwoordig nog 15 minuten stilzitten, zonder op zijn mobiel te kijken? Oké slapend model is een optie, maar dan krijgen we te maken met de mening van het model, welke toch liever een andere houding had gezien.

Een zelfportret is zeker ook een mogelijkheid en ook absoluut een aanrader.Helaas krijg ik vaak te horen dat men het wel lastig vind om langdurig naar zichzelf te kijken, zonder oordeel over rimpel of misschien wel een puistje. En hier komt dan het theezakje aan bod.

Het recept: Een waterkoker zorgt voor het warme water. Doe dit in een beker. Theezakje erin (smaak maakt niet uit) en daarna, voila een prachtig model. Een model, weliswaar zonder eerdere ervaring en toch totaal ten dienste van de kunstenaar en altijd beschikbaar. Twijfel? Probeer het eens uit, ervaring zegt meer … 

Tot slot: De overeenkomst tussen een olifant, een dame of een theezakje?!

Natuurlijk kan je op zoek gaan naar een mooi model buiten de deur, maar onderschat niet de schoonheid van het tekenen naar waarneming van hetgeen voor je staat. Juist de dagelijkse voorwerpen kunnen een prachtig onderwerp ter inspiratie zijn. Laat je betoveren door de lijnen, schaduw, vorm. Mocht je je resultaat willen delen, dan zie ik dit graag! Voor nu: Veel plezier & verwondering toegewenst.

Ter inspiratie: